ภาพฉาย (ORTHOGRAPHIC DRAWING)

สาระการเรียนรู้
ในงานช่างอุตสาหกรรมจะนำแบบงานไป เป็นแบบที่ใช้สำหรับสร้างชิ้นส่วนเครื่องจักรกลหรือผลิตภัณฑ์ต่างๆ ซึ่งจะต้องเป็นแบบที่เขียนได้ง่าย มีรายละเอียดของแบบงานครบถ้วนสมบูรณ์ชัดเจน เพื่อให้ผู้ปฏิบัติงานสามารถนำไปปฏิบัติตามแบบได้อย่างถูกต้อง แบบงานที่นิยมจะเขียนเป็นแบบภาพฉาย เพราะสามารถแสดงรายละเอียดต่างๆ เช่น รูปร่าง ผิวงาน และกำหนดขนาดที่ชัดเจน

เนื้อหา
1. ลักษณะการฉายภาพ
2. ตำแหน่งการมองภาพฉาย
3. การฉายภาพมุมที่ 1
4. การฉายภาพมุมที่ 3

จุดประสงค์การเรียนรู้
1. บอกลักษณะของการฉายภาพได้
2. บอกตำแหน่งการมองภาพฉายได้
3. สามารถเขียนภาพฉายมุมที่ 1 ได้
4. สามารถเขียนภาพฉายมุมที่ 3 ได้

 

1. ลักษณะการฉายภาพ
ภาพฉาย เป็นภาพลายเส้นที่บอกขนาดสัดส่วนต่างๆ ที่อ่านค่าแล้วเอามาทำงานได้ ภาพฉายส่วนใหญ่จะเขียนหรืออ่านมาจากภาพไอโซเมตริกหรือภาพของจริง มองแต่ละด้านแล้วเขียนออกมาตามภาพที่มองเห็นนั้นๆ ในแต่ละด้านของชิ้นงานตามปกติชิ้นงานจะมีทั้งหมด 6 ด้าน เหมือนลูกเต๋า แต่ภาพในการทำงานจริงจะใช้เพียง 3 ด้าน เท่านั้น ในส่วนที่มองไม่เห็นจะเขียนแสดงด้วยเส้นประ
ด้านของภาพที่ใช้งานจะเป็นด้าน หน้า (Front View : F) ด้านข้าง (Side View : S) และ ด้านบน (Top View : T) เท่านั้น (ดังรูป 6.1 และ 6.2)

 

รูปที่ 6.1 ทิศทางการมองของภาพทั้ง 6 ด้าน

การฉายภาพในปัจจุบันจะฉายภาพได้ 2 แบบ ตามความนิยม คือ อุตสาหกรรมทางยุโรป และอุตสาหกรรมทางอเมริกา ดังนี้
1. การฉายภาพมุมที่ 1 (FIRST ANGLE PROJECTION) เป็นการเขียนภาพฉายในครอดแลนด์ที่ 1 อาจเรียกการฉายภาพแบบ E-TYPE ใช้เขียนกันทางยุโรปซึ่งนิยมในทางปัจจุบัน
2. การฉายภาพมุมที่ 3 (THIRD ANGLE PROJECTION) เป็นการเขียนภาพฉายในครอดแลนด์ที่ 3 อาจเรียกการฉายภาพแบบ A-TYPE เป็นที่นิยมในอเมริกา (ดังรูป 6.2)

 

รูปที่ 6.2 ตำแหน่งระนาบที่วางภาพ

การมองภาพที่อยู่ในตำแหน่งมุมที่ 1 หรือมุมที่ 3 จะใช้สัญลักษณ์บอกลักษณะไว้ที่มุมขอบขวาของแบบด้านใดด้านหนึ่ง ควรจำสัญลักษณ์ให้แม่นยำเพื่อจะได้ไม่สับสน (ดังรูป 6.3)

สัญลักษณ์ของมุมที่ 1สัญลักษณ์ของมุมที่ 2

รูปที่ 6.3 สัญลักษณ์ตำแหน่งการมองภาพ

2. ตำแหน่งการมองภาพฉาย
แสดงการมองภาพในตำแหน่งต่างๆ เพื่อจะเขียนภาพฉาย ดังรูป 6.4

 

รูปที่ 6.4 การมองภาพด้านที่ใช้งาน

การมองภาพฉาย เกิดจากดวงตามองไปยังวัตถุ ถ้าเอาจอไปรับภาพของวัตถุวางไว้ด้านหลัง แล้วใช้ไฟฉายส่องไปยังวัตถุ แสงของไฟฉายผ่านวัตถุ ทำให้เกิดภาพบนจอ ในลักษณะของการขยายภาพให้โตขึ้น ซึ่งไม่ใช่ขนาดของภาพจริง ดังรูป 6.5 (ก) แต่ในทางการเขียนแบบต้องการขนาดภาพเท่ากับของจริง (วัตถุที่นำมามอง) ดังนั้นจึงต้องปรับเส้นในการฉายภาพให้เป็นภาพขนาน เพื่อจะให้ได้ขนาดตามความเป็นจริง โดยกำหนดให้เส้นการมองอยู่ในแนวระนาบพุ่งตรงจากวัตถุไปยังจอภาพ ภาพที่ปรากฏบนจอจะมีขนาดเท่ากับวัตถุนั้นๆ ดังรูป 6.5 (ข) การฉายภาพในลักษณะเช่นนี้ จัดเป็นการฉายภาพในมุมที่หนึ่งของหลักการมองภาพฉาย วัตถุจะอยู่หน้าจอรับภาพ ด้านที่นิยมได้แก่ ภาพด้านหน้า ภาพด้านข้าง และภาพด้านบนที่ใช้ในการเขียนภาพฉาย ซึ่งช่วยให้อ่านภาพได้ง่ายขึ้น

 

รูปที่ 6.5 (ก) การมองขยายโตกว่าของจริง

 

รูปที่ 6.5 (ข) การมองภาพเท่ากับของจริง

รูปที่ 6.5 แสดงการมองภาพบนจอรับภาพ
ที่มา : ฉวีวรรณ รมยานนท์, 2541

3. ภาพฉายมุมที่ 1
การมองภาพฉายในตำแหน่งมุมที่ 1 ฉากรับภาพจะอยู่ด้านหลังของชิ้นงาน ทำการฉายภาพให้ไปปรากฏบนฉาก มองเห็นภาพอย่างไรภาพก็จะไปปรากฏบนฉากอย่างนั้นจากด้านที่มอง ซึ่งภาพในทางเขียนแบบจะใช้เฉพาะภาพด้านหน้า ด้านข้าง และภาพด้านบนเท่านั้น ดังรูป 6.6

 

รูปที่ 6.7 วางชิ้นงานบนฉากรับภาพช่องที่ 1

ขั้นที่ 1 นำมุมที่ 1 ของฉากรับภาพออกมาพิจารณา จะสังเกตการมองได้ว่าจะมองเห็นชิ้นงานก่อน ภาพจะปรากฏบนจอรับภาพด้านหลังของชิ้นงานด้านที่มอง ดังรูป 6.8

 

รูปที่ 6.8 มองภาพด้านหน้า

ขั้นที่ 2 มองภาพตามทิศทางของการมอง ภาพจะปรากฏอยู่บนฉากรับภาพ ดังรูป 6.9 และ 6.10

รูปที่ 6.9 มองด้านข้างรูปที่ 6.10 มองด้านบน

ขั้นที่ 3 เมื่อนำชิ้นงานออก และหมุนฉากรับภาพไปตามทิศทางของลูกศร ดังรูป 6.11 ให้ฉากรับภาพให้อยู่ในแนวระนาบจะได้ภาพฉายสามด้าน ระบบมุมที่ 1 ดังรูป 6.12

รูปที่ 6.11 คลี่ฉากรับภาพตามลูกศร รูปที่ 6.12 ภาพฉายสามด้าน

4. ภาพฉายมุมที่ 3
การมองภาพฉายในตำแหน่งมุมที่ 3 ฉากรับภาพจะอยู่ด้านหน้าของชิ้นงาน การฉายภาพ แสงส่องจะกระทบชิ้นงานแล้วสะท้อนมาปรากฎยังฉากรับภาพ จะได้ภาพตามที่มอง
ชิ้นงานจะวางอยู่ในมุมที่ 3 จะสังเกตได้ว่าเมื่อมองชิ้นงานตามทิศทางการมองภาพด้านหน้า ภาพด้านข้าง และภาพด้านบน ภาพจะสะท้อนกลับมาปรากฏบนฉากรับภาพ ดังรูป 6.13

 

 

 

รูปที่ 6.13 การมองภาพมุมที่ 3

เมื่อนำชิ้นงานออก คลี่ฉากรับภาพตามแนวลูกศร ดังรูป 6.14 จะได้าพฉาย 3 ด้าน คือ ภาพด้านหน้า ภาพด้านข้าง และภาพด้านบน ดังรูป 6.15

 

รูปที่ 6.14 คลี่ฉากรับภาพตามแนวลูกศร

 

รูปที่ 6.15 ภาพฉายสามด้าน

ตารางเปรียบเทียบภาพฉายมุมที่ 1 และภาพฉายมุมที่ 3

หลักการเขียนภาพฉายมุมที่ 1

1.ภาพด้านหน้าเป็นภาพหลัก

2.ภาพด้านข้างมีความสูงเท่ากับด้านหน้า และวางอยู่ทางขวามือของภาพด้านหน้า อยู่ในระนาบเดียวกันกับภาพด้านหน้า

3.มองด้านบน จะได้ภาพด้านบนอยู่ในแนวของด้านล่างของด้านหน้า

4.ด้านบนมีความกว้างเท่ากับด้านหน้า

หลักการเขียนภาพฉายมุมที่ 3

1.ภาพด้านหน้าเป็นภาพหลัก

2.ภาพด้านข้างมีความสูงเท่ากับด้านหน้า และวางอยู่ทางขวามือของภาพด้านหน้า อยู่ในระนาบเดียวกันกับภาพด้านหน้า

3.มองด้านบน จะได้ภาพด้านบนอยู่ข้างบนของด้านล่างของด้านหน้า

4.ด้านบนมีความกว้างเท่ากับด้านหน้า